‘We hebben geen andere keus dan onze samenlevingen te veranderen’

Oliver Loebel is secretaris-generaal van de Europese Federatie van Nationale Verenigingen

op het gebied van Drinkwatervoorziening en Afvalwaterbehandeling (EurEau), waarvan Vewin lid is. EurEau, een vereniging zonder winstoogmerk, heeft een drievoudige missie: het bieden van een platform voor het uitwisselen van kennis en ervaring, het informeren van haar leden over de gang van zaken in Europa en het behartigen van hun belangen ten opzichte van de Europese Instellingen. Dit maakt EurEau een lobbyorganisatie die zich inzet voor het beïnvloeden van het gedachtegoed van de Europese Commissie. Dit alles voor schoon water.

Loebel: ‘De Europese Commissie heeft een opvolger voorgesteld voor de huidige Richtlijn Duurzaam Gebruik Pesticiden, in de vorm van een richtlijn met de naam Verordening Duurzaam Gebruik Gewasbeschermingsmiddelen. Dit conceptvoorschrift bevat een artikel dat in wezen het gebruik van chemische en niet-chemische pesticiden in gevoelige gebieden verbiedt. Dit zou praktisch alle natuurgebieden omvatten, maar ook alle drinkwaterbeschermingsgebieden. Een buitengewoon belangrijk artikel, maar tegelijkertijd een van de meest omstreden artikelen. Ik verwacht dan ook dat de definitie van het verbod nog zal worden veranderd.’

‘Het zou in de kern betekenen dat grote delen van het gebied worden uitgesloten van pesticidengebruik en dit wordt zeer kritisch bekeken door – vanzelfsprekend – de pesticide-industrie, door boeren, zelfs biologische boeren, maar ook door vele beleidsmakers. Er zijn momenteel besprekingen gaande over de manier waarop dit artikel zodanig kan worden aangepast dat iedereen ermee kan leven. Dit voorstel ging heel ver en wij hebben het ondersteund, maar de meeste belanghebbenden, veel leden van het Europees Parlement en lidstaten van de EU hebben nee gezegd. De Parlementsrapporteur van de Groenen is bereid om een compromis te zoeken.’

‘Dat hangt van het land af. Bij invoering van de nieuwe Drinkwaterrichtlijn van de EU krijgen we drempelwaarden voor PFAS in drinkwater, ofwel voor een groep van twintig PFAS, ofwel voor allemaal. Dit betekent dat alle EU-landen deze stoffen zullen moeten testen en controleren, zelfs landen die PFAS nog niet als probleem erkend hebben. In een aantal landen is PFAS in voedsel en drinkwater dagelijks nieuws: België, Duitsland, Zweden, Denemarken en Nederland. Maar consumenten in héél Europa zijn bezorgd; dus moeten we antwoorden vinden.’ Welke maatregelen neemt de EU om PFAS aan te pakken? ‘De EU heeft twee jaar geleden een strategie gepubliceerd voor het duurzame gebruik van chemicaliën, waarbij een verbod van alle niet-essentiële

gebruiken van PFAS wordt voorgesteld. Dat zou 5.000 tot 6.000 PFAS-stoffen omvatten. Dit is nog nooit eerder gebeurd. Wij verwachten een voorstel van het Europees Agentschap voor chemische stoffen in januari 2023 met een voorstel van de Commissie in 2024 of 2025. Maar de overgangsperioden kunnen wel tien jaar duren. Dat is natuurlijk veel te lang. We weten dat we deze ‘eeuwige chemische stoffen’ niet kunnen laten verdwijnen. Daarom is deze algemene beperking, die momenteel wordt voorbereid, van het grootste belang. Wat ons betreft moeten alle vormen van gebruik verboden worden.’

Gebruiksbeperkingen zijn maatregelen die bestrijding aan de bron aanpakken. Hoe zit het met de invoering van milieukwaliteitsnormen, de zogenaamde ‘end of pipe’-maatregelen: hoe effectief zijn die? ‘Op 26 oktober heeft de Commissie een wetsvoorstel ingediend voor strengere kwaliteitsnormen in grond- en oppervlaktewater, met inbegrip van drempelwaarden voor PFAS. Deze verandering in wetgeving sluit rechtstreeks aan op de doelstellingen van de Kaderrichtlijn Water, die hydro-morfologische, chemische en ecologische kwaliteitseisen stelt aan oppervlakte- en grondwater. Daarin wordt gesteld dat in 2027 al het water van goede kwaliteit moet zijn. We verwachten niet dat enig land – met inbegrip van Nederland – hierin zal slagen, maar dit is het doel. Landen moeten maatregelen nemen om aan deze eisen te voldoen. Ik verwacht geen drempelwaarden voor PFAS in stedelijk afvalwater. Technisch is dat momenteel niet doenlijk. We krijgen wellicht eisen voor PFAS in rioolslib dat in de landbouw wordt gebruikt, maar de desbetreffende EU-wet wordt niet herzien vóór 2025.’

‘De boodschap is heel duidelijk. We kunnen het probleem niet endof pipe oplossen. Bij de behandeling van drinkwater en stedelijk afvalwater is dit technisch en financieel onhaalbaar, en milieutechnisch onverantwoord; je hebt veel chemicaliën nodig en het is zeer energie-intensief. Het probleem moet bij de bron worden aangepakt door het gebruik van PFAS te verbieden – dit is de enige duurzame oplossing. Daarom dringt EurEau bij wetgevers aan op maatregelen voor bestrijding aan de bron.’

‘Er is de laatste jaren veel veranderd. Europa gaat over op een benadering van bestrijding aan de bron en maakt steeds meer gebruik van het principe dat de vervuiler betaalt. Het nieuwe voorstel voor de Richtlijn Stedelijk Afvalwater introduceert voor het eerst uitgebreide producentenverantwoordelijkheid. Dit is een enorm succes voor de waterbescherming.’ ‘Aan de andere kant is er een sterke weerstand van de vervuilende sectoren. Zij verzetten zich tegen nieuwe kwaliteitsnormen vanwege de huidige energiecrisis en verwerpen de invoering van EPR-modellen in de waterwetgeving van de EU. Zodoende is de voortgang traag. We zijn zeer afhankelijk van de inbreng van onze leden. De werkelijke gegevens moeten van hen komen om EurEau in staat te stellen een verschil te maken. Daarom wil ik onze leden aanmoedigen betrokken te raken en hun stem te laten horen. We hebben geen andere keus dan onze samenlevingen te veranderen!’