Factsheet KRW en medicijnresten
Publicatie - 27 juni 2024
De vooruitgang in de geneeskunde en de steeds grotere populatie ouderen zorgen ervoor dat er steeds meer medicijnresten in ons riool terechtkomen. Dat heeft ook gevolgen voor de kwaliteit van onze drinkwaterbronnen.
Een pijnstiller hier, een antibioticakuur daar. Met een strip pillen in de badkamerkast voelen we ons al snel weer beter. Maar als medicijnen in ons lichaam hun werk hebben gedaan, scheiden we de resten uit. Via urine en ontlasting vinden ze hun weg naar het riool. Rioolwaterzuiveringen kunnen deze stoffen slechts voor een deel verwijderen. En zo komt er elk jaar meer dan 190 ton aan medicijnresten in ons oppervlaktewater terecht. 95 procent daarvan komt uit huishoudens.
Ruim een derde van het drinkwater in Nederland heeft oppervlaktewater als bron. Dat kan voor problemen zorgen in droge periodes, wanneer het aandeel afvalwater in rivieren zoals de Maas en Rijn toeneemt. Soms bestaat het water in kleinere beekjes zelfs grotendeels uit gezuiverd rioolwater.
Medicijnresten vormen op dit moment nog geen direct risico voor ons drinkwater. Drinkwaterbedrijven houden de kwaliteit van hun bronnen streng in de gaten en gebruiken extra zuiveringstechnieken wanneer dat nodig is. Maar het probleem groeit. De concentratie van medicijnresten neemt toe. Dat is omdat we met z’n allen steeds ouder worden en oudere mensen meer medicijnen gebruiken. Maar ook omdat de geneeskunde zich razendsnel ontwikkelt en er steeds meer medicijnen bijkomen. Die toename raakt niet alleen de drinkwaterbronnen. Ze verstoren ook de balans in ons watermilieu. Zo zijn er gevallen bekend waarin mannelijke vissen vrouwelijke kenmerken ontwikkelen door hormoonverstorende stoffen.
De Kaderrichtlijn Water (KRW) verplicht Nederland om de kwaliteit van grond- en oppervlaktewater vóór uiterlijk 2027 op orde te hebben. Dat betekent dat de concentratie van schadelijke stoffen, zoals medicijnresten, fors moet worden teruggedrongen. De toenemende aanwezigheid van deze stoffen maakt het halen van die doelen steeds ingewikkelder. Zonder aanvullende maatregelen blijft de zuiveringsinspanning stijgen, wat haaks staat op het KRW-artikel dat verplicht waterbronnen zodanig te beschermen dat zuivering voor drinkwaterbedrijven juist eenvoudiger wordt.
De bron aanpakken is ingewikkeld: mensen zullen medicijnen blijven gebruiken. Wel kunnen we er bij de farmaceutische industrie op aandringen dat zij beter afbreekbare of milieuvriendelijke medicijnen ontwikkelen en op de markt brengen – maar dat kost veel tijd.
De belangrijkste oplossing voor nu ligt daarom toch in aanvullend zuiveren bij de rioolwaterzuiveringen. Nieuwe technologieën, zoals poederkooldosering, koolfiltratie of ozonbehandeling, kunnen medicijnresten grotendeels verwijderen. Deze methoden kosten weliswaar extra geld, maar ze pakken tegelijkertijd ook andere microverontreinigingen aan, zoals resten van cosmeticaproducten en chemicaliën uit indirecte lozingen van kleine bedrijven. De kosten? Tussen de 3 en 8 euro per persoon per jaar.
Toch ligt de verantwoordelijkheid niet volledig bij de waterschappen en hun rioolwaterzuivering. Het principe ‘de vervuiler betaalt’ vraagt om een bijdrage van de farmaceutische industrie, zorginstellingen en gebruikers. Vanuit de Europese Richtlijn Stedelijk Afvalwater wordt een bijdrage van de industrie verplicht. Maar hoe we dit concreet invullen, is nog een uitdaging. Veel medicijnen worden geproduceerd buiten de EU, en het is lastig om die bedrijven financieel verantwoordelijk te houden.
De Europese Richtlijn Stedelijk Afvalwater dwingt waterschappen om hun zuiveringen uit te breiden. De eerste stappen hiervoor zijn gezet, maar pas uiterlijk in 2045 moet het volledige systeem zijn aangepast. Daarom is het belangrijk dat eerst de grotere zuiveringsinstallaties en zuiveringsinstallaties die impact hebben op drinkwaterbronnen worden uitgebreid met een extra zuiveringsstap. Want wat niet in onze drinkwaterbronnen komt, hoeven drinkwaterbedrijven er ook niet uit te halen.
Harrie Timmer
Senior beleidsmedewerker Bronnen en Kwaliteit
Harrie Timmer is senior beleidsmedewerker Bronnen en Kwaliteit bij Vewin. In zijn werkzaamheden focust hij zich in het bijzonder op de regelgeving van chemische stoffen zoals ZZS, PFAS en medicijnresten. Harrie werkt sinds 2020 bij Vewin en heeft daarvoor ruim 28 jaar bij drinkwaterbedrijf Oasen gewerkt.
Verder lezen? Vewin biedt meer informatie over dit onderwerp. Klik hiernaast om naar een gerelateerde pagina te gaan.