An European Strategy for Water Resilience

Europese strategie voor waterweerbaarheid

Nederland is een waterland. Als laaggelegen delta in Europa is ons land ontstaan in de strijd met en tegen het water. Jarenlang hebben we water naar onze hand gezet in Nederland, maar we lopen nu tegen de grenzen aan. Vervuilende stoffen, extreme hoosbuien, zeespiegelstijging maar ook droogte zorgen ervoor dat het continu (24×7) leveren van gezond, lekker en betaalbaar kraanwater aan huishoudens en bedrijven steeds moeilijker wordt. Dit is niet alleen het geval in Nederland, ook in Europa zien we vaker kritieke droogtes en overstromingen die meerdere lidstaten raken. Enkele voorbeelden zijn de droogtes van 2018 en 2020, en de overstromingen van 2021 (België, Duitsland, Nederland), 2023 (Frankrijk), en 2024 (Spanje). In Zuid-Europa is de situatie, met name rondom structurele droogte, vaak nog nijpender. De Europese Commissie (EC) en andere EU-instellingen benoemen daarom de steeds groter wordende noodzaak van een EU strategie voor crises gerelateerd aan teveel, maar vooral te weinig water.

De Europese Commissievoorzitter geeft in de zogenoemde ‘Strategische Agenda’ voor de nieuwe EC aan dat ze in de komende jaren een Europese Strategie voor Waterweerbaarheid uit zal werken. Hier zal Eurocommissaris Roswall voor Milieu, Waterweerbaarheid en een Competitieve Circulaire Economie invulling aan geven.

Water hoger op de europese agenda

Vanwege de gedeelde zorgen over periodieke droogte en de effecten hiervan op de zoetwaterbeschikbaarheid en de concentraties van vervuilende stoffen is de drinkwatersector positief over het voornemen van een Europese Strategie voor Waterweerbaarheid. Het is een kans om de verschillende watervraagstukken hoger op de Europese agenda te zetten.

Wel moet er rekening mee gehouden worden dat er, kijkend naar de waterproblematiek binnen Europa, grote verschillen zijn tussen en binnen de verschillende lidstaten. In alle EU-wetgeving die raakt aan water moeten lidstaten op nationaal en regionaal niveau zelf de regie kunnen behouden, bijvoorbeeld als het gaat om het omgaan met watertekorten, waterbesparing, efficiënter watergebruik of waterhergebruik. Het is belangrijk dat de strategie het subsidiariteitsprincipe als uitgangspunt neemt.

Vewin onderstreept het belang van een Europese Strategie voor Waterweerbaarheid.

• Neem hierbij het subsidiariteitsprincipe als uitgangspunt.

EU-wetgeving beter op elkaar afstemmen met kaderrichtlijn water als basis

De Europese Strategie voor Waterweerbaarheid biedt de mogelijkheid om, met de Kaderrichtlijn Water (KRW) als basis, de Europese wetgeving over water en milieu, en de wetgeving over de activiteiten van diverse sectoren die de waterkwaliteit of de beschikbaarheid van water onder druk zetten, beter op elkaar af te stemmen. Extra inzet op waterweerbaarheid kan zo voor een extra impuls zorgen om ook de KRW-doelen te halen, bijvoorbeeld door extra maatregelen om verontreinigingen tegen te gaan. Het gaat dan om de afstemming met Europese regels rond de toelating van industriële stoffen (Verordening voor registratie, evaluatie, autorisatie en beperking van chemische stoffen (REACH), de verordening voor indeling, etikettering en verpakking van chemische stoffen (CLP), en het PFAS-restrictievoorstel), regels voor lozingen (Richtlijn Industriële Emissies, Richtlijn Stedelijk Afvalwater), het EU-landbouwbeleid (gewasbeschermingsmiddelen, Nitraatrichtlijn, Gemeenschappelijk Landbouwbeleid) en de natuurwetgeving. Bronbeleid en het vervuiler-betaalt principe zijn hierbij belangrijke uitgangspunten. Het is hoogstnodig om normen voor de toelating van stoffen beter af te stemmen op waterkwaliteitsnormen, en aanvullende normen vast te stellen voor grondwater waar drinkwater van wordt gemaakt. Tevens kan hiermee worden benadrukt dat waterkwaliteit en -kwantiteit onlosmakelijk met elkaar verbonden zijn. Ook na 2027 moet de KRW als basis worden gebruikt.

Gebruik de Strategie voor Waterweerbaarheid om EU-wetgeving op het gebied van waterkwaliteit en waterkwantiteit beter op elkaar af te stemmen, met de KRW als basis.

• Hanteer bronbeleid en het ‘vervuiler betaalt’-principe herbij als belangrijke uitgangspunten.

Borg een robusture beschikbaarheid van (drink)waterbronnen door versterkte samenwerking tussen sectoren, overheden & lidstaten

Nederland bevindt zich in de rivierdelta van de Maas, Rijn, Schelde en Eems. Hierdoor zijn we letterlijk en figuurlijk met onze buurlanden verbonden in onze gezamenlijke opgave om te zorgen voor voldoende en schoon water. Water houdt zich tenslotte niet aan grenzen en het klimaat verandert verder. Daar merken we nu al de gevolgen van. We moeten ons aanpassen aan het nieuwe klimaat: klimaatadaptatie. We moeten keuzes maken zonder dat we al precies weten wat en hoe groot de effecten zijn van klimaatverandering. Daarbij komt nog dat Nederland (groten)deels afhankelijk is van bovenstroomse besluiten en uitvoering. Een voorbeeld van noodzakelijke grensoverschrijdende samenwerking zijn afspraken over het verdelen van water en het beheer van de grote Europese rivieren. Hierbij is het essentieel om (systeem)afhankelijkheden tussen lidstaten in kaart te brengen en in te zetten op kennisdeling en -ontwikkeling om tot een duurzame watervoorziening te komen. Toch bestaan er in de internationale stroomgebieden niet of nauwelijks afspraken over de verdeling van water ten tijde van droogte en zeer lage rivierafvoeren. Het maken van duidelijke afspraken over watergebruik en waar nodig waterverdeling in de “koude fase”, schept in de “warme fase” meer duidelijkheid. Op het moment dat water steeds schaarser wordt zal het steeds moeilijker worden om goede afspraken te maken. Denk bijvoorbeeld aan al bestaande casussen zoals het vol laten lopen van de bruinkoolmijnen met water in Duitsland met gevolgen voor waterkwaliteit en -kwantiteit in de Rijn en Maas, of het aanleggen van een nieuw kanaal zoals het Canal Seine Nord, waarmee er grote hoeveelheden water vanuit het Maasstroomgebied het Scheldestroomgebied inlopen.

Maak afspraken over een tijdige informatieplicht in het hele internationale stroomgebied van
Maas, Rijn, Schelde en Eems op het gebied van:

• watergebruik en onttrekkingen
• de aanleg, vernieuwing en aanpassingen in het beheer van infrastructuur zoals reservoirs, stuwen en aftakkingen die mogelijk invloed kunnen hebben op het benedenstroomse watersysteem