WGO Water

Beschikbaarheid drinkwaterbronnen

De drinkwaterbedrijven hebben te maken met een toenemende drinkwatervraag door bevolkingsgroei, economische groei, en regionaal stedelijke uitbreiding. Alle tien drinkwaterbedrijven hebben vóór 2030 extra productiecapaciteit nodig, in een aantal gevallen al nu of op zeer korte termijn (RIVM, april 2023). In de nota Water en bodem sturend staat “Voor de korte termijn krijgt het drinkwaterbelang daar waar nodig en onder strikte voorwaarde prioriteit, vanwege de leveringsplicht van drinkwaterbedrijven en de zorgplicht van overheden.” Dit beleid moet nu concreet worden ingevuld en uitgevoerd.
Vewin en IPO stellen samen met IenW een Actieprogramma beschikbaarheid drinkwaterbronnen 2023 – 2030 op. Ze brengen de knelpunten in kaart, inclusief mogelijke oplossingen en acties. De afronding wordt nog dit jaar beoogd. Dit vraagt om een actieve invulling door de (nieuwe) minister van IenW van zijn systeemverantwoordelijkheid voor de openbare drinkwatervoorziening.
Het gepresenteerde hoofdlijnenakkoord en Regeerprogramma geven daar goede aanknopingspunten voor. Het kabinet vindt dat Nederland de vitale infrastructuur, waaronder de watervoorraad, zeker moet stellen en streeft naar een toekomstbestendige drinkwatersector. Het is zaak dat deze ambities snel worden uitgewerkt en uitgevoerd.

Wij vragen het ministerie van IenW:

• te verzekeren dat het drinkwaterbelang daadwerkelijk prioriteit krijgt wanneer dat nodig is voor de leveringsplicht (bijvoorbeeld bij vergunningverlening, via de wet Versterking regie volkshuisvesting, in de Nota Ruimte en het Deltaplan Zoetwater);
• andere ministeries en overheden aan te spreken op het nakomen van de zorgplicht;
• zo nodig op nationaal niveau extra maatregelen te treffen of te voorzien in noodregelgeving.

Zorgplicht en leveringsplicht

In de Drinkwaterwet staat dat de openbare drinkwatervoorziening volksgezondheid, welzijn én welvaart dient. Nu al komt de drinkwatervoorziening voor bedrijven soms in de knel. De reikwijdte van de wettelijke zorgplicht van overheden voor de drinkwatervoorziening is onderwerp van discussie bij de uitvoering van de Beleidsnota Drinkwater. De zorgplicht van overheden is een direct uitvloeisel van de leveringsplicht van de drinkwaterbedrijven. Tot nu toe heeft er nooit twijfel over bestaan dat de leveringsplicht en zorgplicht ook gelden voor leveringen van drinkwater aan zakelijke klanten. Indien deze interpretatie zou veranderen en drinkwaterbedrijven niet langer kunnen voorzien in de behoefte van zakelijke klanten en deze – als dat al mogelijk is – eigen voorzieningen gaan treffen schaadt dat het doelmatig zoetwaterbeheer, leidt dat tot onderbenutting van de publieke infrastructuur met kostenafwenteling naar huishoudens en levert dat risico’s op voor economie en werkgelegenheid. De drinkwatersector bepleit in de Drinkwaterwet te verduidelijken dat drinkwaterbedrijven een brede leveringsplicht hebben, ook voor bedrijven die water van drinkwaterkwaliteit nodig hebben, en overheden een zorgplicht die daarmee in verhouding is.

In het WGO Water van januari 2024 heeft de minister onderschreven dat de leveringsplicht en zorgplicht ook moeten gelden voor zakelijke afnemers die drinkwaterkwaliteit nodig hebben en toegezegd op korte termijn in kaart te brengen over welke afnemers het gaat , vanuit het uitgangspunt “het juiste water voor het juiste gebruik”. De drinkwatersector is bereid om een voorstel hiervoor op te stellen en samen met het ministerie van IenW deze afbakening concreet te maken.

Werk in overleg met de drinkwatersector de afbakening uit van de zakelijke afnemers die water van drinkwaterkwaliteit nodig hebben en bereid een wijziging van de Drinkwaterwet voor die verduidelijkt dat deze afnemers ook onder de wettelijke leveringsplicht en zorgplicht vallen.

Deltaprogramma

Het Deltaprogramma Zoetwater werkt toe naar een herijking in 2026. Dit als basis voor de Nationale voorkeursstrategie, het Nationaal Water Programma en regionale beleidsplannen. Het is van belang dat ook in de toekomst voldoende grond- en oppervlaktewater van goede kwaliteit beschikbaar is voor de bereiding van drinkwater. De laatste Klimaat- en Deltascenario’s geven aan dat dit geen vanzelfsprekendheid is, onder andere door een toenemende kans op verzilting. Vewin pleit ervoor bij de herijking van het Deltaprogramma prioriteit te geven aan de beschikbaarheid van voldoende drinkwaterbronnen van goede kwaliteit voor de lange termijn.

Geef binnen het Deltaprogramma Zoetwater prioriteit aan de beschikbaarheid van voldoende drinkwaterbronnen van goede kwaliteit.

Kaderrichtlijn water

De druk op de kwaliteit van de drinkwaterbronnen door verontreinigingen afkomstig uit de landbouw, industrie en huishoudens is de laatste jaren alleen maar toegenomen. Dit vraagt extra inspanningen van drinkwaterbedrijven om schoon en veilig drinkwater te blijven produceren. Dit terwijl de Kaderrichtlijn Water (KRW) stelt dat de zuiveringsinspanning om drinkwater te maken juist verminderd moet worden. Uit verschillende rapporten (zoals de Nationale Analyse Waterkwaliteit (PBL, 2020) en Staat drinkwaterbronnen (RIVM, 2020)) blijkt dat in een groot deel van de winningen voor drinkwaterproductie probleemstoffen in normoverschrijdende concentraties worden gevonden. Daarnaast is ‘vergrijzing’ van het grondwater een toenemend probleem: lage concentraties van een cocktail van stoffen zijn vrijwel overal aanwezig. Stevige inzet is nodig om de waterkwaliteit van drinkwaterbronnen te verbeteren.

De Raad voor de leefomgeving en infrastructuur (Rli) stelde in haar briefrapport over de KRW (mei 2023) dat met het huidige Nederlandse beleid de doelen van de Kaderrichtlijn Water (KRW) in 2027 redelijkerwijs niet meer gehaald kunnen worden. De Rli concludeert ook dat overheden nog nauwelijks invulling geven aan hun wettelijke zorgplicht voor de bescherming van drinkwaterbronnen. De Raad adviseert onder andere om te zorgen voor een betere doorwerking van de KRW op alle relevante beleidsterreinen en in wetgeving voor bestrijdingsmiddelen, prioritaire stoffen, medicijnresten etc. Waar nodig moeten verplichtende maatregelen worden ingezet. Daarnaast adviseert de Rli om voldoende fysieke ruimte te reserveren voor drinkwaterwinning.

Rijk en regio zijn begin 2023 een gezamenlijk KRW-impulsprogramma gestart. Door het maken van aanvullende afspraken en het uitvoeren van nieuwe maatregelen willen ze de kans op het alsnog halen van de KRW-doelen vergroten. De aanbevelingen van de Rli en de doelen van het KRW-impulsprogramma sluiten goed aan bij de inzet van Vewin op het gebied van het beschermen van drinkwaterbronnen. Bij de aanpak van verontreinigende stoffen in het impulsprogramma is het van belang om de stoffen die relevant zijn voor drinkwater mee te nemen.

Zet alles op alles om de KRW doelen uiterlijk in 2027 te halen, conform de hoofddoelstelling van de KRW. Geef hierbij prioriteit aan het verbeteren van de kwaliteit van drinkwaterbronnen.

Lozingen van Zeer Zorgwekkende Stoffen (ZZS) leiden nog regelmatig tot innamestops van oppervlaktewater voor de productie van drinkwater. Met de toenemende droogte en lage rivierafvoeren wordt dit probleem naar verwachting alleen maar groter. Het is daarom belangrijk om beleid dat gericht is op het beter in beeld krijgen en minimaliseren van de emissie van ZZS stoffen, te vertalen in aangescherpte vergunningsvoorwaarden en voldoende toezicht.

• Zorg voor extra capaciteit en kennisontwikkeling bij omgevingsdiensten inclusief adequate financiering;
• Zorg voor een integraal overzicht van alle lozingen van PFAS en ZZS stoffen op oppervlaktewater, uiterlijk december 2025;
• Scherp vergunningen aan gericht op minimalisatie van emissies van ZZS en PFAS.
• Minimaliseer via aanscherping van vergunningen zo snel mogelijk, vooruitlopend op het Europese verbod, de emissies van PFAS.
• Volhard in de Nederlandse inzet voor een volledig en snel Europees verbod van alle PFAS;