Startpakket stikstof: drinkwaterbedrijven zien onvoldoende perspectief

Op 25 april presenteerde het kabinet de brief ‘Startpakket Nederland van het slot’ over de stikstofproblematiek. De brief is een ‘startschot om de vergunningverlening weer mogelijk te maken en perspectief te bieden’, volgens minister Wiersma van LVVN. De drinkwatersector is teleurgesteld in de plannen die het kabinet nu presenteert. De minister heeft aangegeven dat de nieuwe aanpak nog verder moet worden uitgewerkt. Maar de stap naar een effectieve aanpak die echt zorgt voor een juridisch houdbare vergunningverlening is nog heel groot. Dit zegt ook de Landsadvocaat in het advies dat bij de brief gevoegd is.

Het is van belang te zorgen voor een stevige afname van de emissie van stikstof naar lucht, bodem en (grond)water, in combinatie met natuurherstel. Hierbij moeten negatieve effecten op de waterkwaliteit worden voorkómen. De gepresenteerde aanpak is helaas nog onvoldoende concreet en niet uitgewerkt. Een structurele aanpak voor de lange termijn met duidelijke (ruimtelijke) keuzes, wetgeving en financiële ondersteuning ontbreekt.

Snel goede stikstofaanpak nodig

Door de stikstofproblematiek worden de opgaven waar de drinkwatersector voor staat vergroot of worden oplossingen bemoeilijkt. Ook voor de drinkwatersector is het daarom van groot belang dat er snel een goede stikstofaanpak komt. De drinkwaterbedrijven moeten hun productiecapaciteit tijdig uit kunnen breiden om de leveringszekerheid van drinkwater veilig te stellen. En er is sprake van een toenemende druk op de kwaliteit van drinkwaterbronnen die moet worden tegengegaan.

Kwaliteitsproblemen voor grondwater

Stikstofdepositie wordt voor een groot deel veroorzaakt door ammoniak dat wordt uitgestoten door de landbouw. Denk hierbij aan uitstoot door koeien, mestopslag en de toepassing van mest op het land. Dit mestgebruik veroorzaakt in de vorm van nitraat kwaliteitsproblemen voor grondwater dat gebruikt wordt voor drinkwaterproductie. Dit is het geval bij tientallen grondwaterwinningen, met name in het oosten en zuiden van Nederland.

Vertraging vergunningverlening

Daarnaast zorgt de stikstofproblematiek voor vertraging in de vergunningverlening. De stikstofuitspraak van de Raad van State van 18 december 2024 versterkt deze problemen. Drinkwaterbedrijven verwachten dat de vergunningverlening voor de aanleg of uitbreiding van winningen, zuiveringen, buffers en andere onderdelen van het productieproces nog meer vertraging oploopt.

Geborgde aanpak stikstof en natuur

De drinkwaterbedrijven hebben daarom eerder gepleit voor een geborgde aanpak voor stikstof en natuur. De drinkwaterbedrijven beheren zelf ca. 21.000 ha aan gebieden voor de waterwinning; deze bestaan grotendeels uit natuurgebied en stikstofgevoelige gebieden. Drinkwaterbedrijven investeren in natuurherstel en zullen dit stevig blijven doorzetten. Zij kunnen dit effectiever doen als tegelijkertijd de stikstoflast op de gebieden verder daalt en het natuurherstel wordt ondersteund met beleid en regelgeving. Hierbij is het van belang om te voorkómen dat stikstofmaatregelen (onbedoeld) zorgen voor een verslechtering van de waterkwaliteit. Dit kan bijvoorbeeld gebeuren als grasland omgezet wordt naar akkerbouw met uitspoelinggevoelige gewassen.

Op het moment dat er een effectieve stikstofaanpak is die zorgt voor ruimte voor vergunningen, moeten drinkwaterprojecten prioriteit krijgen waar het gaat om het garanderen van de leveringszekerheid.